„Zeleni preobražaj“ najpoznatije svjetske i francuske avenije u centralnu gradsku zelenu oazu planirano je da bude u potpunosti završen nakon ljetnjih olimpijskih igara koje će biti održane u prestonici Francuske 2024 godine.
Piše: Slobodan Maldini, arhitekta, pisac, umjetnik i teoretičar arhitekture
Svjetski čuvena avenija, poznata Jelisejska polja u srcu Pariza – koja vodi od Trga Konkord do Slavoluka pobede – biće transformisana u jedinstvenu zelenu pješačku gradsku oazu, a grad je za projekat obezbjedio investicioni fond vrijedan impozantnih 250 miliona eura. Gradonačelnica Pariza Ane Hidalgo najavila je da će grad brzo izdati sve dozvole potrebne za rekonstrukciju ove prestižne avenije, u kojoj svoja sjedišta, prodajne i izložbene salone imaju najpoznatija svjetska imena visoke mode i kulture, a arhitekta Filip Kijambareta (Philippe Chiambaretta) i njegov arhitektonski biro PCA-STREAM izradili su planove za ovaj urbanistički preobražaj centralne saobraćajne ose Grada svetlosti.
Tokom posljednjih 30 godina Mitska avenija izgubila je svoj sjaj, Parižani su je uveliko napustili, a ovaj prostor je, povrh svega, nedavno pretrpio nekoliko velikih kriza: demonstracije Pokreta žutih prsluka, ekonomsku i zdravstvenu nepredviđenu situaciju izazvanu pandemijom. U 2019. demonstranti Žutih prsluka razbili su izloge niza luksuznih prodavnica na ovom bulevaru, zapalili restoran Le Fuke, okupljalište važnih političara i mjesto – simbol političkog elitizma u Francuskoj.
Najčuveniju parisku aveniju Jelisejska polja dizajnirao je 1667. Andre Le Notr, baštovan Luja XIV. Njen naziv datira iz 1709. i ukazuje na polja u Elizijumu, području podzemnog svijeta iz antičke grčke mitologije namjjenjenog za junake i druge zaslužne ljude.
Od nastanka, Jelisejska polja su prostor gde se odvijaju najznačajnije gradske proslave, među kojima i vojna parada 14. jula povodom Dana Bastilje, da bi danas bila mesto koje posjjećuju isključivo strani turisti, a samo 5 procenata dnevnih posetilaca su Parižani. Lokalno stanovništvo odavno smatra ovu aveniju „turističkom zamkom“, namijenjenom po pravilu neupućenim turistima, prostorom „poput carinske prodavnice na aerodromu“ kroz koji protrčavaju turisti, kupujući u žurbi robu svjetski poznatih brendova.
Planirano renoviranje avenije smanjiće na pola prostor namijenjen za kolski saobraćaj, a površinu koju danas zaposjedaju automobili pretvoriće u „izvanrednu baštu“, „gradsku oazu“.
Avenija trenutno ima osam saobraćajnih traka, u ulici prođe svakog sata u prosjeku 3.000 vozila, uglavnom ne zaustavljajući se, a Jelisejska polja, više nego druga urbana područja u Parizu, suočavaju se sa rastućim problemima zagađenja, automobilskih gužvi, nedostatkom parkirališta i garaža, prenatrpanosti turistima i prenaglašenim konzumerizmom koji je preovladao ovom tradicionalnom gradskom četvrti. Novi urbanistički plan, učiniće ovaj upropašćen prostor ekološki prihvatljivim, pješacima poželjnim i inkluzivnim, sveobuhvatnim prihvatljivim gradskim mjestom okupljanja.
Pošto je prihvaćena kandidatura Pariza za domaćina Ljetnjih olimpijskih igara 2024, francuska prestonica prolazi kroz niz velikih projekata, uključujući otvaranje novih restorana, hotela, muzeja i destinacija za razonodu. Iako će obnova Jelisejskih polja biti završena tek posle Olimpijskih igara, njena prva faza – obnova Trga Konkord na zapadnom kraju avenije – odvijaće se za vreme tog događaja. Očekuje se da će radovi na aveniji, koja je posljednji put obnovljena prije više od 25 godina, biti završeni do 2030. godine.
INICIJATIVA ZA REKONSTRUKCIJU JELISEJSKIH POLJA
Komisija za urbanizam Pariza pokrenula je inicijativu za urbanu rekonstrukciju Jelisejskih polja i angažovala arhitektu Filipa Kjambaretu da izradi urbanističku studiju pod naslovom „Jelisejske polja, istorija i Perspektive“. Osnovna pretpostavka na kojoj je zasnovana studija je da je urbana matrica Pariza nastala od Velike ose, istorijske saobraćajne arterije koja prolazi centrom Pariza od istoka do zapada, razvivši se tokom tri vijeka postojanja u oblik „beskonačne gradske perspektive“ i „kičme grada“. Međutim, iako decenijama zasnovana na razvijanju široke gradske arterije, ova saobraćajno-urbanistička koncepcija danas trpi oštre kritike, prije svega zbog visokog nivoa buke izazvane drumskim saobraćajem, a zatim i nedostatka raznolikosti u strukturi kulturne i maloprodajne ponude građanima i turistima.
Pred sličnim zaključcima nalazio se davne 1989. godine tim urbanista na čelu sa Pjer Iv Liženom (Pierre Ives Ligen), zaduženog za izradu prvog urbanističkog plana „spasavanja“ Jelisejskih polja, prvog ambicioznog projekta rađenog sa ciljem da se vrati prestiž avenije u smislu nekadašnje kraljevske vizije uređenog grada koju su otelotvorili Andre Le Notr (André Le Nôtre) a potom i Žak Injak Hitorf (Jacques Ignace Hittorff) i Adolf Alfan (Adolphe Alphand) u period kasnog XIX veka. Ova vanserijska saobraćajnica koja pruža perspektivu od palate Luvr na istoku do Trijumfalne kapije na zapadu i dalje, danas zahtjeva hitnu urbanističku reparaciju i radikalnu transformaciju.
U maju 1992. u Paviljonu Arsenala predstavljene su urbanističke vizije pet pozvanih autora koji su dali prijedloge transformacije centralne pariske avenije. Oni su tada predložili uklanjanje područja parkinga u pristupnim ulicama, koja su dozvoljena 1939. godine, poboljšali estetsku harmoniju avenije postavljanjem urbanog namještaja i terasa, proširili površine trotoara i obnovili dvostruki drvored koji je nekada dominirao. Pobjedničko rešenje urbaniste Bernara Huea (Bernard Huet), završeno 1994, bio je urbani sistem ponavljajućih elemenata, čist i jednostavan. Tadašnji kritičari hvalili su njegovo rješenje tvrdeći da je „povratilo staru slavu Jelisejskim poljima“. Dvadeset pet godina kasnije, najveći problem avenije ne odnosi se na njen izgled, već na zagađenje vazduha. Građani danas zahtjevaju da se grad uhvati u koštac sa ekološkim problemima koji su postali veliki izazov i potrebama građana da se gradom šetaju i voze bicikl, što je dovelo do imperativa transformacije Jelisejskih polja.
