– NASTAVAK, DEO DRUGI –

EKOMANIPULACIJA OPŠTIM TERMINIMA NA PRIMERU PROTIVPOŽARNE ZAŠTITE

EKOMANIPULACIJA

Svedoci smo da je na delu gruba zamena teza, isticanje pozitivnih sa uporednim sakrivanjem negativnih karakteristika materijala i sistema, “farbanje u zeleno”, kako od strane pojedinih proizvođača u želji za masovnom proizvodnjom njihovih materijala, tako i od strane pojedinih investitora, u želji da u eri ekonomske krize brže prodaju izgrađen prostor i ostvare što veću zaradu. U svetskoj literaturi to se naziva “greenwashing” (zeleno pranje, zeleno ispiranje mozga), odnosno, kako to naziva, “ekomanipulacija”, sa ciljem da se jasno definišu, prepoznaju i suzbiju te štetne i opasne pojave čija je suština manipulacija u oblasti ekologije.

Pokušaj da se zeleno reguliše putem sveobuhvatnog programa sertifikacije, ovom je programu otvorio mogućnost manipulacije koja po svom značaju prevazilazi jednostavni rejting ekomanipulacije, a sertifikacija je prerasla u čitavu industriju. Sertifikati ne potvrđuju apsolutne nego relativne vrednosti proizvoda; potvrđuju da je zadovoljen standard, ali ne govori puno o kvalitetu samog standarda. Proizvod dobije na izgled validan sertifikat od nezavisne agencije – ali proizvođači ili trgovinske asocijacije su uticali na razvoj sistema sertifikacije koji sledi niže standarde… Niske cene se postižu kroz eksternalizaciju troškova, uz potpuno zanemarivanje štete po okruženje i troškove saniranja te štete. Proizvođači/investitori pokupe profit, posledice snosi društvo u celini, a troškovi su uglavnom projektovani u budućnost…” Jasminka Demin, d.i.a. LEED GA iz Kanade.

Opasna zamena teza

REAKCIJA NA VATRU I OTPORNOST NA POŽAR 

Sa pojavom i upotrebom Euro-kodova u proračunu i projektovanju konstrukcija, po prvi put se u projektantskoj konstruktorskoj praksi razmatra uticaj požara kao dejstva na konstrukciju, odnosno element, te se projektuje na dejstvo požara u zahtjevanom vremenskom periodu. Svaka konstrukcija i svaki građevinski proizvod se u toku eksploatacionog vijeka može naći u požarnim okolnostima, bilo kada i bilo gdje, tako da je razmatranje dejstva požara na konstrukciju apsolutno potrebno, svrsishodno i opravdano.

Međutim, ovaj novi  pristup u projektantskoj i izvadačkoj praksi je unio mnoge dileme i pokazao nepripremljenost stručnjaka i investitora za razumjevanje i tumačenje stručne terminologije iz ove oblasti. Ovakvoj situaciji je značajno doprinijela i engleska riječ „fire“, koja označava istovremeno i vatru i požar, što je još više iskomplikovalo neadekvatno razumjevanje ove problematike. Postoje i određene nedoslijednosti, čak i u samim standardima, što predstavlja dodatni problem.

REAKCIJA NA VATRU

Reakcija na vatru se odnosi na zapaljivost materijala, odnosno na doprinos razvoju i širenju vatre. Na osnovu ispitivanja reakcije na vatru, materijali, odnosno specifične komponente se klasifikuju u klase: A1, A2 (nezapaljivi materijali), B, C, D, E, F. Dakle, termin „Reakcija  na vatru” se odnosi samo na materijale i različite  građevinske proizvode, a nikako na nosive konstrukcije ili njihove elemente, bilo da su   nosivi ili ne.

OTPORNOST NA POŽAR

Pojam otpornosti na požar (Fire Resistance) je vezan za računsko ili laboratorijsko utvrđivanje otpornosti na požar konstrukcija ili elemenata konstrukcije bili oni nosivi ili nenosivi, a pri izlaganju djelovanju požara. Utvrđuje se pri izlaganju Standardnom požaru ISO 834-1.

Ponašanje elemenata, konstrukcija i proizvoda u požarnim okolnostima se razmatra kroz tri osnovna kriterija:

• Mehanička otpornost, odnosno nosivost ili „R“;
• Integritet razdvajanja (pregradna funkcija) ili „E“  i
• Izolacija ili „I“.

Pod  kriterijem nosivosti (R),  podrazumjeva se  sposobnost elementa da  održi  funkciju nosivosti opterećenja, bez gubitka stabilnosti u zahtjevanom vremenu, pri izlaganju požaru sa jedne ili vise strana.

Pod kriterijem integriteta (E), podrazumjeva se sposobnost ispitivanog uzorka pregradnog elementa konstrukcije pri izlaganju požaru sa jedne strane, u sprečavanju prodora plamena i gasova kroz element i pojavu plamena na neizloženoj strani u zahtjevanom periodu vremena.

Pri tome, utvrđuju se: dimenzija pukotina, zapaljivost izolacionog materijala i održivost plamena na neizloženoj strani. Kriterij izolacije (I) predstavlja sposobnost ispitnog uzorka pregradnog elementa konstrukcije,  pri  izlaganju  požaru  sa  jedne  strane,  da  ograniči  porast  temperature  na neizloženoj strani u zahtjevanom periodu vremena ispod zadatih vrijednosti.

Dr Sanin Džidić, vanredni profesor

PROTIVPOŽARNA ZAŠTITA PLAFONA GARAŽE

U prospektnim materijalima i marketinškim kampanjama, projektantima i investitorima se nude razna rešenja za zaštitu plafona podzemnih i nadzemnih garaža, manipulišući sa terminima „negorivost A1“ umesto propisane otpornost na požar „EI“ za nenosive ili „REI“ za nosive elemente konstrukcije objekta.

Ne retka je u prospektnim materijalima proizvođača „posledična“ veza: negorivost A1 + učestvovanje u detalju zaštite od požara – jednoznačno znači da je to zaštita od požara – bez ikakvog atesta ili rezultata ispitivanja otpornosti na požar u klasi „EI“ ili „REI“! Po takvoj „posledičnoj“ vezi: „ima dve noge + ima glavu – jednoznačno je čovek“ (a nije kokoška, ćurka ili patka, osim ako nije marketinška!)

Sve zavisi od tržišta – proizvođač verovatno računa da projektanti nisu lekari i da ne prate stručne članke (nažalost, pretvorili su se u copy-paste majstore), stručne časopise i/ili ispitivanja na drugim tržištima i jezicima.

Evo konkretan primer:

Međutim, isti proizvođač sa tržište EU definiše da je ovaj njegov proizvod samo jedan od slojeva koji učestvuju u zaštiti plafona garaže od požara, pri čemu je obavezno da se kod armirano-betonskih ploča koji se na ovaj način štite od požara POVEĆA ZAŠTITNI SLOJ BETONA DO ARMATURE, zavisno od konstruktivnog rešenja oslanjanja AB međuspratne konstrukcije:

KATALOG CLT Thermal i CLT C1 lamela od mineralne vune za zaštitu plafona garaže – ZA TRŽIŠTE EU

(PREVOD KATALOGA SA SLOVAČKOG):

I to, nažalost, nije sve!

Što se tiče nedorečenosti, izostavljanja obaveznih uslova i nepotpunih podataka, proizvođač definiše da se ove lamele:

• prave se od mineralnih vlakana koji se vezuju pomoću modifikovane smole (nema podataka o svojstvima smole)
• sa jedne strane presvučene su slojem silikatnog premaza (tačka topljenja silikatnih premaza je oko 450 ⁰C)
• lamele su… hidrofobizirane…(nema podataka o tečnosti za hidrofobiziranje koja menja svojstva mineralne vune i izaziva njenu destrukciju u slučaju požara)

• nema podataka o kompaktnosti /zapreminskoj masi i pravcu pružanja vlakana mineralne vune
• nema podataka o otpornosti na mraz kada se u lamelama formira kondenz i dr

Dijagram požarnih karakteristika mineralne vune

Posebno je interesantan fingiran dijagram požarnih karakteristika proizvođača mineralne vune (kamene i staklene) u njegovom zvaničnom katalogu:

Dakle:

Lamele mineralne vune „CLT Thermal“ i „CLT C1 Thermal“ nisu samostalna protivpožarna zaštita,                                                           

već samo učestvuju u povećanju pasivne bezbednosti konstrukcije od požara!

I TO JE NESPORNO!

SPORNO je samo to da, ako to projektanti i investitori nisu znali, kako su nadležne službe Ministarstva uopšte dale saglasnost na takvo projektno rešenje? A rađeni su kapitalni objekti, čak i objekti od posebnog značaja!

Ostaje INTRIGANTNO PITANJE:

Da li je mineralna vuna za lamele „CLT Thermal“ uopšte „Negoriva, klase A1“?! I da li su SVE mineralne vune „Negorive, klase A1“?

Naime, da bi materijal bio klasifikovan sa odzivom na vatru kao negoriv, klase A1 ili A2, isti kod ispitivanja mora zadovoljiti sledeće zahteve za homogene građevinske proizvode.

Sa druge strane,

Za klasifikaciju A1, proizvođač kamenu vunu, kao negorivu, atestira na 750 ⁰C

Za klasifikaciju A1, proizvođač staklenu vunu proizvođač atestira na 300 ⁰C

Pri tome, osnovni kriterijum za A1 je uslov da, kod ispitivanja u trajanju od 30 minuta, povećanje temperature uzorka nije veće od 30 ⁰C, pri čemu materijal ne gori (ne gubi masu), ne dimi i ne kaplje.

Ono što je intrigantno je da, u kojoj god da se zemlji proizvodi, atesti za mineralnu vunu su izdati od strane akreditovanih lokalnih laboratorija – jedino se U SVIM sertifikatima navodi da je Atest na „negorivost A1“ izdao institut u Minhenu !

Razumljivo kada se ima u vidu da kod lokalnih akreditovanih laboratorija pri ispitivanju reakcije na vatru ne dobija željenu klasifikaciju! Na primer, Kod ispitivanja u Srbiji (IMS-u),  CLT C1 nije prošao kao A1, dobio je samo izveštaj da je „negoriv“.

napomena:

• Mineralna vuna bez zaštitnog sloja od maltera preko armaturne mreže i rabitc pletiva ne samo da nije samostalna zaštita konstrukcije od požara, već i sama može da bude uzrok nastanka požara!

Naime, na osnovu reakcije na požar, mineralna vuna se obično klasifikuje kao nezapaljivi materijal i u evropskim standardima spada u kategoriju Euroklasa A1.

„Međutim, proizvodi od mineralne vune sadrže organski materijal koji, i bez prisustva otvorenog plamena, tinja i stvara toplotu na temperaturama između 200  ⁰C i 500 ⁰C. Eksperimentalna istraživanja provedena na Građevinskom fakultetu u Tampereu, Finska, pokazuju da ova dodatna toplota može povećati temperaturu u materijalima oko prodora dimnjaka i preko 100 ⁰C.

Sa druge strane, evropska klasifikacija materijala protiv požara ne postavlja zahteve za kontrolu tinjanja mineralne vune i ne ograničava naknadno oslobađanje toplote, što za posledicu može imati pojavu požara na zgradama, pre svega na krovnim konstrukcijama.

Na primer, u Finskoj se svake godine prijavi 600–700 požara u zgradama izazvanih kaminima i dimnjacima! Razlog tome je tinjanje mineralne vune koja se upotrebljava za izolaciju dimnjačkih kanala, uključujući i njihove prodore kroz krovnu konstrukciju, pri čemu su, u procesima tinjanja, u reakcionom području izmerene temperature u rasponu od 400 ⁰C do 750 ⁰C.

Takođe, prigušeno sagorevanje generiše dodatnu toplotu na mestu prodora krovne ravni, što za posledicu ima povećanje temperature ne samo izolacije, već i okolnih podnih i krovnih konstrukcija.

U svojoj studiji Perttu Leppaenen i Mikko Malaska sa Građevinskog fakulteta u Tampereu, Finska definišu da organski sadržaj od približno 3,0 kg/m³ u mineralnoj vuni bi stvorio oslobađanje toplote koje može dovesti do paljenja okolnih zapaljivih krovnih materijala i drvene krovne konstrukcije. Prema istoj studiji, dodatna toplota, koja nastaje tinjanjem mineralne vune usled sagorevanja organskog materijala u njoj, proporcionalna je količini organskog materijala u mineralnoj vuni (kg / m³). Stoga je potrebno definisati graničnu vrednost sadržaja organskih sastojaka u mineralnoj vuni – jedan je od zaključaka navedene studije.

VARIJANTA PROTIVPOŽARNE ZAŠTITE PLAFONA GARAŽE MULTIPOROM

Ista opasna zamena teza kao kod CLT Thermal lamela od kamene vune – negorivost se izjednačava sa zaštitom konstrukcije od požara!