BMC– Muzički centar u Budimpešti

Kakvu vezu slojevito arhitektonsko naslijeđe Budimpešte gradi sa novom arhitekturom u pogledu oblikovnosti, namjene i prostora?

Piše: Boris Trapara, arhitekta i istoričar arhitekture

Gdje su dodirne tačke dvije umjetnosti, muzike i arhitekture? Zašto je glavni grad Mađarske neiscrpan izvor inspiracije kroz istorijske stilove gradnje? Kakav je odnos starih i novih funkcija i koje od njih su potrebe vremena u kojem živimo? Gdje je svoje mjesto pronašla savremena arhitektura u gradu koji je prepoznatljiv po zgradama izgrađenim u stilovima austro-ugarskog perioda? Kakvu vezu slojevito arhitektonsko naslijeđe Budimpešte gradi sa novom arhitekturom u pogledu oblikovnosti, namjene i prostora?

Budimpešta, jedna od najposjećenijih evropskih metropola i jedan od najljepših gradova na Dunavu nastala je i razvijala se kroz burne istorijske periode.

Arhitekturi i kulturi grada najveći pečat su dali srednjovjekovni, osmanski i austro-ugarski period. I dok je Budim smješten na brežuljkastoj obali Dunava sa krivudavim, malim i kaldrmisanim ulicama koje potiču još iz srednjeg vijeka, Pešta je nešto noviji i moderniji dio grada sa širokim avenijama i monumentalnim javnim i privatnim palatama većinom građenih na prelazu između XIX u XX vijeka. Dva dijela današnje Budimpešte su se nejednako razvijala kroz istoriju, nekada jedan više, a drugi manje, ali su u konačnici srasli u jedinstvenu cjelinu čiji je sastavni dio rijeka Dunav sa svojim mostovima. Savremena saobraćajna infrastruktura omogućila je stanovnicima prijestolnice Mađarske da za samo par minuta stignu sa jedne obale na drugu, tako da se grad još jedino u turističkim vodičima dijeli na Budim i Peštu. Budimpešta je još uvijek zadržala duh prošlih vremena i uticaj Beča iz perioda dvojne monarhije je duboko urezan u arhitekturu grada.

Šetajući ulicama Budimpešte naći ćete dosta sličnosti sa „austrougarskim“ dijelom Sarajeva, ali i drugim bosanskohercegovačkim gradovima koji su nekada bili dio Austro-Ugarske Monarhije.

Na rubnim dijelovima užeg centra Budimpešte zgrade su skromnije u pogledu dimenzija i dekoracije, i upravo ti dijelovi grada neodoljivo podsjećaju na pojedine ulice Zagreba, Sarajeva, ili Beograda. To je sasvim očekivano uzimajući u obzir da su arhitekte austrougarskog perioda koji su stvarali na prostoru Zapadnog Balkana bili školovani u centrima Monarhije, Pešti i Beču i da su im pojedini arhitektonski objekti služili kao uzor, ali nerijetko su i kopirali originalna rješenja iz pomenutih metropola. Upravo u jednom takvom okruženju, u blizini obale Dunava, u Mátyás ulici na broju 8, nalazi se BMC – Muzički Centar Budimpešte. Novi sadržaj i nova savremena konstrukcija interpolirana je u postojeći austrougarski blok, zgradu staru više od 120 godina, tipičnu za taj period. Projekat interpolacije uradio je arhitektonski biro Art1st Design Studio na čelu kojeg se nalaze arhitekte Daniel Taraczky, Dorottzya Gőz i Abdel Rahim Chehadé. Muzički centar Budimpešte svečano je otvoren u proljeće 2013. godine kao multifunkcionalan prostor koji ima za zadatak da spoji klasičnu i savremenu muziku kroz koncertne sale sa pratećim sadržajima kao što su biblioteka, kancelarije i vježbaonice za muzičare.

BMC je osnovao još 1996. godine profesor muzike László Gőz kao privatnu instituciju sa ciljem da prikupi djela savremene, klasične i džez muzike nastala u Mađarskoj u jedinstvenu kolekciju dostupnu svima.

Dvije godine kasnije osnovana je i izdavačka kuća u okviru Centra, a vremenom su i aktivnosti ove institucije proširene na druga polja djelovanja u okviru muzičkog stvaralaštva. Danas, BMC posjeduje najveću kolekciju muzičkih dijela u Mađarskoj.

Izrada projektne dokumentacije tekla je uporedo sa radovima na lokaciji. Svoje sugestije su tokom čitavog procesa projektovanja i građenja davali muzičari, budući korisnici prostora. Radovi na projektu i na izgradnji su trajali deset godina, pri tome je posebna pažnja posvećena unutrašnjem uređenju koje na posjetioca ostavlja utisak topline i prijatne atmosfere zahvaljujući odabranim bojama i prirodnim materijalima. Projekat su aktivno podržavali priznati mađarski kompozitori György  Ligeti, György Kurtág i Péter Eötvös.

Originalna zgrada je bila stambeno-poslovna palata projektovana u istoricizmu sa poslovnim prizemljem i stambenim spratom.

Tokom Drugog svjetskog rata zgrada je promijenila namjenu i postala je kasarna ruske vojske. Nakon toga objekat je samo djelomično korišten i sve do početka radova na interpolaciji, objekat je bio u jako lošem stanju. Iako zgrada nije bila zaštićena kao kulturno-istorijsko dobro tokom građevinskih radova tretirana je kao takvo. Zadržana je spratnost sa podrumom, prizemljem, spratom i potkrovljem, a fasada je restaurirana u autentičnom obliku sa izmjenom materijalizacije otvora. Proporcije, ritam fasade sa prozorskim otvorima kao i dekoracija na fasadi su ostali neizmijenjeni. Porušeni ugao zgrade nije rekonstruisan, nego je tu izgrađena nova savremeno oblikovana konstrukcija koja ima funkciju glavnog ulaza.

U prizemlju ove multifunkcionalne zgrade smješten je Džez klub, restoran, kafić, koncertna sala sa 300 mjesta (nekada unutrašnje dvorište bloka), kao i drugi prateći sadržaji.

Sala je povezana sa prostranim foajeom, osvjetljena je preko stropne konstrukcije, a u enterijeru su zadržani originalni zidovi bez maltera čija opeka je konzervirana i tako zaštićena od daljeg propadanja. Unutrašnje uređenje Džez kluba je bazirano na jednostavnim i prirodnim materijalima sa jakim pečatom industrijskog dizajna. Fizički i akustično je potpuno odvojen od koncertne sale, tako da ova dva prostora mogu neometano funkcionisati odvojeno. Na prvom spratu su smještene kancelarije uprave, biblioteka i kancelarije Međunarodnog instituta Péter Eötvös. U podrumu su smještene vježbaonice za muzičare. Sve prostorije u zgradi su elektronski povezane sa studiom za snimanje, tako da je moguće vršiti snimanje istovremeno iz sedam različitih prostorija u Centru. U potkrovlju se nalaze sobe za gostujuće predavače, studente i izvođače. U ovom dijelu zgrade, na mjestu iznad glavnog ulaza smještena je i konferencijska sala enterijerski potpuno presvučena hrastovim drvetom u nekoliko različitih ravni. Krovna terasa sa koje se pruža pogled na obje obale Dunava, na Budim i na Peštu služi za svečane prijeme.

Muzički Centar u Budimpešti je u svakom pogledu multifunkcionalan i slojevit prostor, tako da gotovo ni jedna prostorija u zgradi nema samo jednu namjenu.

Uzimajući u obzir da je Centar posvećen klasičnoj muzici jednako kao i modernoj muzici, kombinacija tradicionalne i savremene arhitekture u potpunosti prati funkciju objekta. Značajno polje interesovanja Centra je i džez muzika što se ogleda kroz unutrašnje uređenje kojim dominira industrijski dizajn sa natur betonom, hrastovim drvetom i čelikom korištenim u konstruktivne i oblikovne svrhe. Izuzetno dominantan ugao zgrade, modeliran po principima savremene arhitekture, doprinosi atraktivnosti zgrade koju su nova funkcija i dopadljiva oblikovnost učinili centrom tog dijela Budimpešte.