Izgradnja jedne od najznačajnijih evropskih koncertnih dvorana – Luksemburške filharmonije inicirana je još 1995. godine, kada je Luksemburg proglašen za Evropski glavni grad kulture.

Piše: Boris Trapara, arhitekta i istoričar arhitekture

Mala, moderna i skupa bajka Evrope je Luksemburg, glavni grad istoimene države. Za Veliko vojvodstvo Luksemburg, što je puni naziv zemlje koja graniči sa Belgijom, Francuskom i Njemačkom, se može reći da je preuzelo najbolje karakteristike susjeda i podiglo ih na viši nivo kvalitete života. Neposredna blizina velikih gradova, Pariza, Brisela i Kelna učinila je ovaj poreski raj raskrsnicom značajnih puteva. Luksemburg je skoro u potpunosti oslonjen na rudna bogatstva i bankarski sektor i predstavlja najveće središte privatnog bankarstva u Evropi. Specifičan geografski prostor glavnog grada uticao je na jaku vezu prirode sa arhitekturom i urbanizmom. Stari dijelovi grada imaju dosta sličnosti sa malim francuskim gradovima, ali je i utjecaj njemačkog narodnog graditeljstva veoma jak, što u konačnici daje nezaboravnu panoramu karakterističnu samo za ovaj dio Evrope. Savremenom arhitekturom nije narušena slika romantične scenografije gradića sa UNESCO-ve liste svjetske baštine, nego je izgrađen potpuno novi dio grada na sjevero-istočnom platou Kirchberg koji je povezan modernim mostom sa starim centrom Luksemburga. U ovom dijelu grada su izgrađene moderne poslovne i administrativne zgrade nekih od najznačajnijih institucija Evropske unije, kao što su Evropski sud pravde, Evropski finansijski sud, Evropska investiciona banka, Evropski parlament, ali i zgrada Luksemburške filharmonije, popularna koncertna dvorana nazvana po Velikoj vojvotkinji Joséphine-Charlotte.

Izgradnja jedne od najznačajnijih evropskih koncertnih dvorana – Luksemburške filharmonije inicirana je još 1995. godine, kada je Luksemburg proglašen za Evropski glavni grad kulture. Ova prestižna titula otvorila je Luksemburg većem broju turista i pokrenula je značajne infrastrukturne projekte u gradu. Na međunarodnom takmičenju, koje je održano 1997. godine, prvu nagradu za idejni projekat zgrade Luksemburške filharmonije dobio je francuski arhitekta Christian de Portzamparc, koji je dobitnik i najznačajnije nagrade u polju arhitektonskog stvaralaštva – Prickerove nagrade.  Izgradnja koncertne dvorane je počela u proljeće 2002. godine i trajala je tri godine. Svečanost otvorenja zgrade je trajala osam dana i u programu izvođenja različitih muzičkih performansa je učestvovalo 750 muzičara. Program je pratilo oko 15 000 gostiju iz zemlje i svijeta.

Uzimajući u obzir da je planirana lokacija za izgradnju koncertne dvorane smještena u poslovnom i administrativnom dijelu Luksemburga, arhitekta je želio prirodnim filterom kroz drveće i drugo zelenilo da odvoji arhitektonski objekat od susjedstva koji čine uglavnom stakleni neboderi. Da bi se ostvarila ova urbanistička zamisao bila je neophodna veća površina lokacije, što nije bio slučaj, tako da je prirodni filter interpretiran u vještački filter. Prvobitno zamišljen niz drvoreda zamijenjen je nizom tankih stubova. Radi se o ukupno 823 stuba raspoređena u tri do četiri niza koji čine fasadu koncertne dvorane i koji imaju različitu ulogu.  Prvi niz su stubovi koji u sebi nose instalacije, drugi niz su stubovi koji nose staklenu fasadu, a treći niz stubova ima statičku ulogu da preuzme opterećenja konstrukcije. Četvrti niz stubova se pojavljuje u određenim dijelovima fasade i njegova uloga je primarno estetska i djelomično konstruktivna. Nizovi stubova su omotani oko zgrade po principu smicanja svakog sljedećeg, tako da su onemogućene direktne vizure iz unutrašnjosti objekta, odnosno iz foajea. Također, skoro nemoguće je iz vana pogledom zaviriti u unutrašnjost objekta. Posjetilac stiče utisak da se radi o beskonačnom nizu vitkih stubova koji čine fasadu i koji joj daju drugu dimenziju prostora, ali i svojevrsnu eleganciju jer podsjećaju na arhitektonske objekte građene u klasičnom stilu, ili po uzoru na Grčke hramove. Inovativno rješenje da se uloga koju fasada ima raščlani na tri niza omogućilo je elegantne proporcije stubova i učinilo je fasadu Luksemburške filharmonije jedinstvenom u svijetu. Ovaj arhitektonski objekat svojom oblikovnošću podsjeća na veliki muzički instrument. Iako se radi o proporcijama koje nisu u mjerilu čovjeka, fasada sa stubovima izaziva znatiželju i budi želju posmatrača da zaviri iza ove zavjese. Oblikovnost, materijalizacija, i kvalitet izvedbe odražavaju duh vremena i imaju izuzetno jaku umjetničku notu koja briše granicu između arhitekture i skulpture.

Zgrada Luksemburške filharmonije sadrži tri koncertne sale. Monumentalno projektovan foaje nosi stepeništa i rampe preko kojih se pristupa glavnoj sali. Prostor foajea okružuje glavnu salu i druge pomoćne prostorije i iz njega je moguće pristupiti Srednjoj sali. Glavna koncertna sala ima optimalne akustične uslove, može primiti 1500 posjetilaca i ima zapreminu od nevjerovatnih 20.000 m3. Posebno se vodilo računa o akustici koja se može zavjesama na pozornici i posebnim savremenim instalacijama regulisati za različite potrebe i zahtjeve muzičkih predstava. Tehnički dizajn pozornice omogućava 21 scensku varijaciju. Lože su raspoređene u osam malih tornjeva asimetrično postavljenih u odnosu na pozornicu. Pozornica je vidljiva sa svih strana, tako da je publika indirektno uključena u nastup. Srednja, po veličini, koncertna sala može da primi 313 posjetilaca. Oblikovana je po uzoru na morsku školjku sa zaobljenim zidovima koji osiguravaju optimalan raspored zvuka u prostoru. U eksterijeru djeluje kao planinski vijenac koji obavija četiri niza stubova. Povijena forma Srednje sale nema samo estetske, nego i akustične vrijednosti. Treća koncertna sala može primiti 180 posjetilaca i nalazi se na -1 etaži. Ovaj prostor se koristi za eksperimentalnu i elektronsku muziku, projekte iz filmske umjetnosti, za radionice i za koncerte za djecu i mlade. Za akustiku sve tri koncertne sale pobrinuo se Albert Yaying Xu. Srednja sala, biletarnica i podzemni parking su odvojeni od glavne zgrade, ali zahvaljujući majstorski oblikovanom prostoru i fasadama stiče se utisak da se radi o jednoj cjelini. Značajan element Luksemburške filharmonije su posebno projektovane Orgulje koje se sastoje od 6768 cijevi i koje mogu da izvode i simfonijsku i klasičnu muziku. Dizajnirao ih je Karl Schuke.

Pa ipak, visoko kvalitetna arhitektura, upotreba najskupljih materijala, uložena velika novčana sredstva u projekte izgradnje na platou Kirchberg nisu oživili ovaj prostor. Stara jezgra Luksemburga, smještena na nekoliko uzvišenja povezanih mostovima, vrvi od ljudi. Nema puno razlika u odnosu na isti dio dana u drugim gradovima Zapadne Evrope. S druge strane, Kirchberg je ostao djelomično izolovan. Iako dobro povezan modernom saobraćajnicom i novim mostom sa centrom grada, za pješake je nešto teže dostupan. Djelomično zbog udaljenosti, a djelomično zbog nepostojanja pješačkih i biciklističkih staza, što implicira da se podrazumijeva da vozite automobil. Ako želite da vidite ovaj dio „grada iz budućnosti“ morat ćete da koristite automobil, motor ili autobus. Školski postavljen urbanizam kompleksa, savremena arhitektura i savršen dizajn u slučaju modernog Luksemburga djeluju hladno i napušteno, a čitav ambijent podsjeća na scenografiju visokobudžetnog filma naučne fantastike.