Zato je važno da ipak posvetimo pažnju kvalitetu arhitekture koja je oko nas, u kojoj živimo, radimo i provodimo svoje slobodno vrijeme, i da, kad god imamo prilike, utičemo na to da ona bude bolja.  

Milena Zindović, arhitektica iz Beograda, čija interesovanja uključuju arhitektonsko i urbanističko projektovanje, dizajn enterijera i urbanističko planiranje, kao i istraživanja vezana za urbani razvoj i rodnu ravnopravnost. Kao preduzetnica kljentima nudi usluge projektovanja, projektnog menadžmenta i konsultantskih usluga u okviru arhitektonskog studija „MZ Studio“. Autorica je inicijative Žene u arhitekturi i urednica knjige “Žene u arhitekturi | Savremena arhitektura u Srbiji poslije 1900.” Osnovne studije završila je na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu, a magistarske studije na Cornell University, New York, gdje se fokusirala na odnos arhitekture i medija prezentacije. Stručno iskustvo stjecala je u Beogradu i Ljubljani, a potom kao direktorica JUP “Plan” Šabac. Dobitnica je priznanja Salona arhitekture u Beogradu i Novom Sadu 2016 godine, prve nagrade na Salonu Urbanizma 2017 godine i priznanja STRAND međunarodne izložbe arhitekture 2020. godine. Kao predavačica učestvuje na stručnim skupovima i konferencijama u zemlji i inostranstvu. Članica je Inženjerske Komore Srbije i suosnivačica Ženskog Arhitektonskog Društva.

U narednim redovima razgovaramo sa arhtekticom Milenom Zindović. Arhitektica iz Beograda, čija interesovanja uključuju arhitektonsko i urbanističko projektovanje, dizajn enterijera i urbanističko planiranje, kao i istraživanja vezana za urbani razvoj i rodnu ravnopravnost.

Za početak, recite nam ko je Milena Zindović?

U toku svoje karijere preuzimala sam različite uloge: arhitektica, urbanistkinja, preduzetnica, direktorica, aktivistkinja, urednica, menadžerka. U većini tih uloga sam i dalje, s obzirom na to da svom radu pristupam eklektično i ne ograničavam se na jedno polje djelovanja, već volim da djelujem u različitim aspektima struke.

Otkud ljubav prema arhitekturi?

Za arhitekturu kao polje studiranja sam se opredijelila tek negdje u pred posljednju godinu srednje škole, jer mi se učinilo da će ona dobro spojiti moja interesovanja za umjetnost, slikanje i crtanje, s jedne strane, i tehniku i inženjering sa druge strane. Nisam se pokajala, a u toku fakulteta sam razvila i ljubav prema arhitekturi kroz saznavanje više o njoj. Želja za daljim saznanjem i produbljivanjem svog odnosa prema arhitekturi odvela me je nakon završenih studija u Beogradu na master studije na Cornell univerzitetu u Njujorku.

Kako je krenula vaša priča i rad u vlastitom studiju?

Otvaranju sopstvenog studija prethodilo je dosta različitih radnih iskustava. Od prvih poslova na projektovanju i 3d modelovanju u Beogradu, što za privatne klijente sa pomješanim uspehom, što u biroima, nakon povratka iz Amerike preselila sam se u Ljubljanu i provela dvije godine u birou Sadar+Vuga, radeći na različitim projektima, od konkursa do projekata za izvođenje. Nakon povratka u Beograd krenula sam da sa kolegama radim nezavisno na projektima, ali pošto to partnerstvo tada nije zaživelo, ponovo sam se zaposlila, ovaj put kao projektna menadžerka u firmi Arhi.pro, gdje sam provela 3 godine radeći na velikim projektima u Srbiji, Crnoj Gori i Angoli. Paralelno sam, u želji da se i kreativno izrazim, počela ponovo da radim samostalno, uglavnom enterijere. Nakon Arhi.pro-a preselila sam se u Šabac na dvije godine, i preuzela ulogu direktorke Javnog urbanističkog preduzeća Plan. Paralelno sam nastavila da se bavim sopstvenim projektima u Beogradu, jer je i taj dio mog djelovanja počeo da raste, kroz preporuke i iskustva sakupljena prethodnih godina sporadičnog samostalnog rada. Nakon što sam se iz Šapca u potpunosti vratila za Beograd, odlučila sam da se posvetim svom arhitektonskom studiju „MZ Studio“, u okviru koga evo već 5 godina radim sa svojim saradnicima na različitim arhitektonskim i urbanističkim zadacima.

Koje projekte ste do sada realizovali, a na koje ste posebno ponosni?

Imam dosta realizacija, enterijerskih, arhitektonskih, ali i javnih prostora. Izdvojila bih upravo javne prostore koje sam realizovala u Šapcu, samostalno ili sa ko-autorima, jer je to vrsta posla koja je nažalost manjim biroima često nedostupna. Javni prostori rijetko pojavljuju kao projektni zadaci, a još rjeđe dolazi do njihove realizacije. Posebno sam ponosna na projekat Vinaverovog trga u Šapcu, kao primjer projektnog pristupa jednom spomeničkom prostoru bez potrebe za figuralnom ekspresijom. Naime, trg posvećen našem književniku Stanislavu Vinaveru, Šapčaninu po rođenju, inspirisan je njegovim tekstom „Gromobran Svemira“ iz 1921. Ovakvom metodom prenošenja elemenata teksta u dizajn postignuto je da cijeli prostor trga postane spomenik, umjesto tradicionalnog pristupa postavljanja figure ili biste značajne ličnosti u prostor koji nema nikakve veze sa njom.

Koje projekte trenutno radite, a koji su vam u pripremi, najavi?

Trenutno radim na projektovanju i realizaciji nekoliko lijepih enterijera i kuća, a u najavi su i zadaci za kompleksnije arhitektonsko-urbanističke cjeline, čemu se posebno radujem. Također pratim realizacije svojih projekata na terenu.

Šta je najvažnije prilikom projektovanja?

Prilikom projektovanja rekla bih da je najvažnije postavljanje čvrstog koncepta koji postaje jasan okvir za donošenje svih odluka u daljem razvoju rješenja. Za svaki novi projektni zadatak treba doneti objektu šta je najsnažniji utjecaj u tom zadatku – da li je to kontekst, program, geometrija, itd. Taj najsnažniji utjecaj postaje osnova za koncept koji poput čvrstog okvira omogućava da se u daljem radu potezi koje povlačimo i rješenja koja usvajamo ne rasplinu u različitim pravcima i da jasna ideja iza projekta bude čitljiva i po njegovoj realizaciji.

Šta prema Vašem mišljenju je potrebno da posjeduje svaki arhitekta?

Arhitektice i arhitekte treba da posjeduju čitav niz različitih talenata i znanja za uspješno bavljenje arhitekturom, posebno ako se istom bave samostalno. Od sposobnosti sagledavanja i cjeline i detalja, sposobnosti apstraktnog mišljenja, preko organizacionih sposobnosti i umijeća donošenja odluka i prioretizacije, pa do vještina komunikacije i rješavanja konflikata – sve su to zadaci koji se pojavljuju u svakodnevnom radu na projektovanju i realizaciji arhitektonskih zadataka. Mnoge od ovih vještina ne uče se u školi i na arhitektonskom fakultetu, pa mnoge koleginice i kolege osećaju razočaranje u praksi što ne mogu samo da „sjede i crtaju“, već moraju da se bave i različitim drugim aspektima posla.

Kakva je arhitektura u Srbiji?

Arhitektura u Srbiji je dosta zanemarena disciplina, za koju se bori mali broj ljudi i za sada prilično neefikasno. Veliki građevinski projekti kojima svjedočimo po Beogradu nisu mnogo doprinijeli kvalitetu arhitekture, a mnogi nisu autorsko djelo lokalnih arhitekata. Za manje investitore arhitektura nije vrijednost već neophodna papirologija, tako da je teško pronaći dobre klijente sa kojima je moguće realizovati kvalitetnu arhitekturu. Ovakve okolnosti, kao i mali budžeti i niska cijena projektovanja, se naravno reflektuju na kvalitet lokalne produkcije, koji se jeste poboljšao posljednjih godina, ali još uvijek nije dostigao uspjehe nekih od naših susjeda, poput hrvatske i slovenačke arhitekture.

Šta je najvažnije u arhitekturi?

Za dobru arhitekturu važan je čitav niz aspekata, od formalnih i funkcionalnih do tehnoloških i ekoloških. S obzirom na činjenicu da arhitektura u sebi spaja i umetnost i tehnologiju, teško je reći šta je od ta dva važnije – jedno bez drugog više nije arhitektura. Za dobru arhitekturu možda je najvažnije da postigne dobar balans između svih različitih aspekata koje mora da pomiri, a gdje su neki kompromisi neminovni. Mislim da bezkompromisna arhitektura nije moguća u realnom svijetu, van papira, tako da je najvažnije pronaći dobru granicu i balans za te kompromise.

Koji biste projekat izdvojili kao najzahtjevniji koji ste radili i zbog čega?

Svaki projekat je izazov za sebe i nosi svoja ograničenja. Nekad se i sa malim i naizgled jednostavnim zadacima namučite, jer su ograničenja velika, ali rješavanje problema i kreativan pristup izazovima su upravo suština arhitektonskog pristupa i to mi rijetko kad pada teško. Mnogo teže je nositi se sa međuljudskim odnosima – sa klijentima, sa saradnicima, a na gradilištu. Najizazovniji do sada su mi bili oni projekti gdje su međuljudski odnosi bili narušeni, gdje nije bilo povjerenja i poštovanja, i gdje je samim tim bilo nemoguće ostvariti kvalitetan rezultat.

Imate li neku poruku za naše čitaoce?

Čitaocima časopisa M-kvadrat želim da poručim da nastave da prate vaš portal i da se interesuju za vrijednosti koje sa sobom nosi arhitektura. Arhitektura kao scenografija svakodnevnog života ima izuzetan utjecaj na sve nas – i zdravstveno, i psihološki, i kulturno. Zato je važno da ipak posvetimo pažnju kvalitetu arhitekture koja je oko nas, u kojoj živimo, radimo i provodimo svoje slobodno vrijeme, i da, kad god imamo prilike, utičemo na to da ona bude bolja.

Portet, fotograf: Rade Kovač

Milena Zindović is an architect from Belgrade, whose itnerests encompass architectural and urban design, interior design and urban planning, but also reasearch on urban development and gender equality. As an entrepreneur, she offers design, project management and consulting services to clients within the architectural studio “MZ Studio”. She is the author of the Women in Architecture initiative and the editor of the book “Women in Architecture | Contemporary architecture in Serbia after 1900.” She completed her undergraduate studies at the Faculty of Architecture in Belgrade, and her master’s studies at Cornell University, New York, where she focused on the relationship between architecture and presentation media.