Veoma važna činjenica je ta da se preklopilo takvo nastojanje sa željom investitora Nikole Lazića i firme Granit Invest, da objekat na savremen način, donoseći dodatnu vrijednost okruženju, bude svojevrsni omaž  periodu početka industrijalizacije Beograda i Srbije.

OBJEKAT: Mia Dorćol

MJESTO: Beograd, Srbija

PROGRAM:  Poslovni objekat

POVRŠINA: 2.800 m²

GODINA izvođenja: 2019.

AUTOR: Milka Gnjato, Zabriskie studio

SARADNICA:Ana Mićić, arhitektonski tehničar, Zabriskie studio

INVESTITOR I GENERALNI IZVOĐAČ: Granit Invest

FOTOGRAFIJe: relja ivanić i Zabriskie studio

Urbana integracija – odnos objekat: kontekst

Razumjevanje konteksta je svjesno bilo okrenuto specifičnom identitetu djela Dorćola, u zadnje vrijeme popularno nazivanog “donji Dorćol”. Prvi pojas blokova uz Dunavsku ulicu i prugu, još uvijek snažno karakteriše atmosfera industrijskog predgrađa kao i karakter racionalizma industrijske arhitekture sa početka 20 vijeka. U neposrednoj blizini Mie Dorćol,  nalazi se zgrada Magacina banke Nikole Boškovića, (u sadašnjem vlasništvu preduzeća Informatika AD), koja je evidentirana kao značajan objekat industrijskog naslijeđa i pod statusom je prethodne zaštite (od strane Zavoda za zaštitu spomenika kulture). U širem okruženju, ali također i u okviru tih virtualnih granica “donjeg Dorćola” nalazi se većina objekata koji su evidentirani kao značajni objekti industrijskog naslijeđa kao što su zgrada Stare opštinske centrale (današnji Muzej nauke i tehnike) i termoelektrana Snaga i svjetlost. Projektantska odluka, prilikom definisanja načina kontekstualizacije, bila je prepoznavanje i afirmacija, kroz savremenu reinterpretaciju, tog i takvog karaktera i naslijeđa.

Veoma važna činjenica je ta da se preklopilo takvo nastojanje sa željom investitora Nikole Lazića i firme Granit Invest, da objekat na savremen način, donoseći dodatnu vrijednost okruženju, bude svojevrsni omaž  periodu početka industrijalizacije Beograda i Srbije.

Osim na  takvom značenjskom nivou, gdje se u realnosti prepliću značaj istorijske gradske jezgre i industrijskog arhitektonskog naslijeđa, prostor u kome je nastao objekat Mia Dorćol je predefinisan i urbanističkom tipologijom – jednostrano uzidani, ugaoni objekat, kojim se gradski blok završava. U tom smislu, oblikovni  jezik novog objekta, nije mogao biti opredijeljen izvan razumijevanja prostora kao onog u koji se nova struktura naizgled „samo“ upisuje.

Ipak, kako to i biva sa višeslojnim kontekstima, prostor za definisanje karatera objekta koji bi, osim upisivanja, mogao predstavljati novi impuls u okruženju, postoji.

Mogućnost za odluku o snažnom karakteru pojavnosti i za potom, uspješnu urbanu integraciju – upisivanje takvog objekta, dalo je i postojeće proširenje slobodne javne površine, ispred zgrade Direkcije za mjere i dragocjene metale. Sa druge strane, iako u funkciji parkinga Direkcije, to proširenje, sada definisano zgradom direkcije i objektom Mia Dorćol, prostorno je dobilo karakter pjacete.

Sljedeći nivo promišljanja odnosa objekta i konteksta je odnos i igra između unutrašnjeg i vanjskog prostora. S obzirom na karakter lokacije,  koji je i urban i intiman, kao i s obzirom na relativno uske profile ulica, pažljivo artikulisanje nivoa transparencije i ritma otvora je od velikog značaja za postizanje odgovarajućeg stepena interakcije spoljnog i unutrašnjeg prostora. Iz unutrašnjosti  tipskih etaža, utisak je sasvim drugačiji u odnosu na vanjski i zahvaljujući repeticiji otvora i zidnog platna u pravilnom ritmu, postignut je doživljaj značajne otvorenosti ka vanjskom prostoru. U dvije posljednje etaže, otvorenost je izrazita, jer ona zahvaljujući poziciji, nije invazivna u odnosu na okruženje dok je, za unutrašnji doživljaj prostora, pogled na Dunav njegova opredjeljujuća kvalitativna karakteristika.

Na kraju, promišljanje kontekstualizacije je sadržalo i dualistički princip – gdje se određenim temama oblikovanja, objekat nadovezuje na karakter i gestove  stambene arhitekture, a drugim na gestove industrijskih objekata u okruženju.

Funkcionalna organizacija

Imperativ poslovnih prostora je organizaciona fleksibilnost plana i ona je postignuta uobičajenim postavljanjem vertikalnih komunikacija u središte objekta. Ostatak osnove je skoro u potpunosti rasterećen od konstruktivnih elemenata, zahvaljujući rješenju gdje su fasadni pilastri zaista i konstruktivni vertikalni elementi. Tako je istinska struktura kuće i njena tektoničnost, čitljiva na fasadi. U prizemlju objekta su projektovani lokali, a ulaz u objekat je pozicioniran prema ulici Braće Baruh i platou ispred Direkcije za dragocjene metale. U dvije podrumske etaže je organizovana garaža i tehničke prostorije.

Prema zahtjevu investitora, koji se poklapa sa našim principima  projektovanja i poslovanja, ostvarena je kvalitativna i karakterna, a time i vrijednosna razlika u organizaciji osnove, u odnosu na standardne poslovne prostore. Na svakom spratu su formirane lođe, u potpunosti materijalizovane u staklenim pregradama. Tako je vanjski prostor „uvučen“ u unutrašnji, a materijalizacijom je granica između njih, na doživljajnom nivou, učinjena skoro nepostojećom. Istovremeno je dakle,  promijenjen karakter otvorenog poslovnog plana, napravljen prizvuk udobnosti i privatnosti stambenog prostora, ali i  imputirana višestruka mogućnost organizacije prostora.

Elementi arhitektonskog jezika i materijalizacija

Elementi i teme arhitektonskog jezika koji su izabrani za reinterpretaciju i preispitivanje su – način tretiranja tripartitne podjele fasade, pilastera, nadprozorne grede, ritma i proporcije otvora u odnosu na primarni ritam vertikale pilastera i horizontalne konstruktivne grede  i napokon tema sloga opeke. Slog opeke je neiscrpna tema za analizu i razumijevanje njene logike i estetike.

Tripartitni tretman fasade postoji ,ali nije interpretiran materijalizacijom. On je proveden isključivo kroz ritam fasade tj. kroz gradaciju visine prizemlja u odnosu na tipske spratove i posljednja dva sprata objekta, kao i različitim stepenom otvorenosti etaža. Pilastri i grede se pojavljuju na fasadi u punoj logici konstruktivnog i funkcionalnog sistema.

Strogi kartezijansko-racionalistički sistem vertikalnih i horizontalnih elemenata fasade je „umekšan“ izmjenom pozicija otvora i planiranjem pozicija žardinjera, čija zakošenost ka vani daje određeni stepen apstraktnosti kompozicije – gledano iz prilično zanemarenog od strane arhitekata, a neizbježnog ugla posmatranja fasade objekta – a to je pogled odozdo, neposredno uz fasadu.

Slog opeke, cjelokupan ritam fasade i odnos pojedinačnih proporcija je definisan u skladu sa nastojanjem da se postigne prethodno rečena kontekstualizacija arhitektonskog jezika, ali i jasna poveznica sa vremenom u kome je objekat nastao.

Veoma  je bilo važno  poštovati logiku sloga opeke, čiji su mnogobrojni varijeteti potvrđeni kroz vjekove. Tako je u zoni pilastra rađen klasičan slog  u maniru tzv. “dužnječke veze” sa preklopom od ½ opeke i iz takvog sloga i dimenzije odabrane opeke, proizašle su dimenzije pilastera i posljedično cjelokupni ritam fasade.

Horizontale su rađene u nasatičnom slogu  tako da tema horizontalnog i vertikalnog elementa bude jasno razložena i diferenciranakao kao i da bi se ostvario kontinuitet logike materijalizacije u zonama nadprozornih greda i greda iznad  terasa.

U poljima između prozora i pilastera je korišten ritam tzv. “gotske veze”, tako da je svaka druga opeka postavljana po svojoj kraćoj dimenziji i ispuštena u polje sa preklopom za stabilno oslanjanje od 2/3 dužine. Sveukupno, korištena su 3 tipa sloga, svaki u odgovarajućoj istorijskoj zidarskoj logici i svaki sa ciljem da se postigne odgovarajući ritam i tekstura, kako detalja tako i cjeline.

Cijela fasada je rađena kao tzv. sendvič fasada – klima blok, termoizolacija, puna fasadna opeka nošena na donjoj horizontalnoj gredi i kačena potkonstrukcijom za primarnu konstrukciju. Na mjestima pilastera i horizontalnih greda, rađen je betonski sendvič  i na njega je završno postavljana reciklirana listela. Na taj način je postignuta, osim dobre energetske efikasnosti i dubina fasade, koja kao takva mijenja doživljaj uličnog ambijenta.

U izvođenju je bio veliki izazov provesti sve detalje pravilno, jer je greška u radu sa fasadom od opeke veoma vidljiva. Granit Invest je ujedno bio i generalni izvođač radova i za ispravno i uspješno izvođenje, veoma velika zasluga stoji kod njihovog tima inženjera.

Činjenica je, da je realizacija cjelokupnog posla  bila moguća zahvaljujući zajedničkom radu i izuzetnom povjerenju i razumijevanju  između investitora i našeg tima, kao i težnji – koju se kao studio trudimo provoditi – a to je ostvarivanje, apsolutno međusobno zavisne, dobrobiti  zajednice, krajnjeg korisnika i investitora.

Nastojanje za kreiranjem novog impulsa u postojećem kontekstu, kako u smislu arhitekture, tako uvijek neraskidivo povezano s njom i u kulturološkom smislu,  ostvaruje se kroz iskrenost, u ovom slučaju proizašloj  iz principa strukturalnog racionalizma, koji  svoje tragove ima u širem i užem kontekstu. Namjera je bila napraviti prostor za nove vrijednosti i značenja pravljenjem poveznice između iskrenosti funkcionalnog i tektoničnog sistema samog objekta i iskrenosti objekata industrijske arhitekture u okruženju, imajući u svijesti svu višeslojnost konteksta.

Novi  impuls bi trebalo da se nalazi i u slojevitosti prostorno-semantičke kontekstualizacije, ostvarene, između ostalog i zahvaljujući  pojavnosti same fasade, koja nije proizvoljna već  je posljedica njene suštinske veze sa cjelokupnim sistemom i funkcijom objekta.