Piše: Slobodan Maldini, arhitekta, pisac, umjetnik i teoretičar arhitekture

Detaljnije o piscu čitajte OVDJE

Poznati finansijski servis Blumberg je u nedavnom izvještaju predočio da je sve veća globalna nestašica goriva „katapultirala cijene uglja na rekordne nivoe“, preteći daljim povećanjem računa za struju i rastom inflacije. Zbog energetskih problema izazvanih samoubilačkim pokušajima da se odreknu ruskih energenata, i najrazvijenije zemlje Zapadne Evrope su primorane da se vrate uglju, iako su ovaj zastarjeli resurs odavno izbacile iz upotrebe. Preko noći pogažena je dugo građena Zelena agenda kojom se Evropa suprotstavila ekološkoj egzistencijalnoj prjetnji u pokušaju da se transformiše u modernu ekonomiju smanjujući emisiju staklene bašte na nulu i obezbjedi privredni rast nezavisan od trošenja resursa, za šta je odvojena čak trećina investicionog plana vrijednog 1,8 biliona eura. U nedostatku energetskih izvora, oni koji su zatvarali rudnike uglja i gasili termoelektrane aktiviraju odavno napuštenu upotrebu fosilnih goriva, pokušavajući da obezbjede električnu energiju i grijanje iz njih. U sveopštem galimatijasu više ne spominju ekološke principe, a one koji su nespremno dočekali ovaj „povratak u prošlost“ očekuje neizvesna budućnost. Ali, da li je u jeku energetske krize moguće upotrijebiti drugu vrstu resursa, i gde se tu nalaze savremena arhitektura i urbanizam?

Ako su nas nemili događaji nečemu naučili, onda je to da naši urbani prostori nisu opremljeni da se nose sa teškoćama koje su stvorili. Među najvećim problemima gradova je potrošnja energije za hlađenje i grijanje. Iako u prebogatoj Njemačkoj apeluju na građane da ovog leta isključe bojlere, klima i druge uređaje, a da za predstojeću zimu pripreme toplu odjeću umjesto peći, kod nas se još uvek ne osjeća psihoza štedljivosti zbog nestašice energenata. Klima uređaji ovog leta potrošiće veliki deo porodičnog budžeta, a grijanje naredne zime biće vjerovatno najskuplje u istoriji. Ovih dana temperatura vazduha na beogradskim trotoarima popela se i do četrdesetog podeonika, a spas od toplotnog udara Beograđani traže na obalama reka, na Adi Ciganliji i beogradskim šumama – Košutnjaku i Avali. Ipak, ove posljednje zelene oaze Beograda nisu dovoljne da se izborimo sa klimatskim udarima.

Ako se ne promeni urbjana politika, u narednih 10 godina Beograd će zbog povećane gradnje izgubiti čak 50 procenata zelenila i postati mikroklimatsko toplotno ostrvo. Zelenilo naoko ne donosi zaradu. Park u Beogradu ne puni gradsku kasu, već troši sredstva jer ga treba održavati, dok izgrađeni objekat na tom zelenilu donosi sigurnu profit. Na primjer, za zeleni pojas u sredini Bulevara Zorana Đinđića trošen je novac na održavanje, a nakon što je asfaltiran u kolosalni parking, godišnje prihoduje milione eura. Međutim, zbog izgradnje parkinga umjesto parka, stanovnici bulevara suočeni su sa klimatskim promjenama gdej su leta toplija za dva stepena, a vjetrovite zime hladnije od onih na zelenilom zaštićenom Košutnjaku. Zbog povećanja potrošnje energije za hlađenje i grejanje, utroška vode leti, Novobeograđani sa Bulevara Zorana Đinđića platiće paprenu cijenu u odnosu na stanovnike kod Košutnjaka. Na nivou prijestonice, koja svakodnevno gubi zelenilo uslijed gradnje betonskih i staklenih „toplotnih bombi“ mijenjajući mikroklimu prema neizdrživim ekstremima, finansijski troškovi građana i države nastali povećanom potrebom za deficitarnom energijom biće mjereni desetinama milijardi eura. A to su izdaci koje ne mogu da podnesu ni ekonomski mnogo snažnije svjetske sile. U tim okolnostima, energetsko-finansijski kolaps biće neizbežan.

Na slici: Zelene i urbanizovane površine; foto: lična arhiva