Uznapredovana pandemija i nužnost dužeg boravka i rada kod kuće doveli su do migracije stanovništva iz prenatrpanih gradova u sela. Prošle godine u Srbiji su oživjela vikend naselja, a godinama prazne i zaboravljene kuće izvan gradova ponovo su oživjele.

Piše: Arhitekta Slobodan Maldini, Asocijacija Srpskih Arhitekata

U SRPSKOM graditeljstvu, protekla godina bila je veoma uspešna, obilata kapitalnim investicijama.

Izgrađeni su kilometri auto-puteva, pruga, mostovi, tuneli, saobraćajne petlje. Pred očima uspavane Evrope, a podstaknuta kineskim megaprojektom “Novog puta svile”, neviđenom ekonomskom moći i uticajem te zemlje, Srbija je 2020. doživela krupne promene. Ali ovaj zamah samo je nastavak niza graditeljskih aktivnosti koje traju nekoliko godina. Novcem srpskog naroda velike putne projekte grade kineske, turske, ruske, azerbejdžanske kompanije, a jedan koridor dat je u rad i nama antagonim Amerikancima. Mnogi ovi poslovi dodeljeni su direktno, bez konkurencije i javnog nadmetanja.

Prestonica Srbije takođe doživljava graditeljski preporod. Savskim amfiteatrom dominiraju Arapi napredujući u gradnji Beograda na vodi i Kule Beograd, a nedavno su tu otvorili i najveći šoping-centar u regionu, “Galeriju Beograd”. Iznad arapskog “grada budućnosti”, na Mostarskoj petlji Jevreji su završili stambenu kulu i nastavljaju gradnju stambenog kompleksa “Belgrejd skajlajn”. Na osnovu projekta španskih arhitekata izgrađen je najveći trg u Srbiji – Savski trg, a na njemu postavljen u Rusiji napravljen monumentalni nacionalni simbol – Spomenik Stefanu Nemanji, delo ruskog vajara u stilu populističkog realizma. Drugi ruski umetnik izradio je unutrašnjost istorijskog simbola Srbije, Hrama Svetog Save.

Konkurs za urbanizaciju beogradskog vodoizvorišta Makiš, sproveden 2017. u koliziji sa urbanističkim planom radi zadovoljenja potrebe investitora iz Belorusije, dobio je nedavno epilog usvajanjem novog, izmenjenog plana kojim je legalizovana prethodna protivzakonita namera urbanizacije tog područja. Ranije sproveden konkurs za Beogradsku filharmoniju, koji je već po izboru pobednika poništen jer su nagrađeni projekti izrađeni protivno zakonu, protekle godine predat je Organizaciji Ujedinjenih nacija, a ona je na engleskom jeziku pozvala svetske arhitekte da uđu u “elitu” 6 – 8 učesnika na novom konkursu, uz uslov da imaju u džepu garancije vredne 10 miliona evra.

Uprkos koroni, 2020. godina protekla je u živoj graditeljskoj aktivnosti. Bili smo svedoci otvaranja najvećeg tržnog kompleksa na Balkanu “Galerije Beograd”, mastodontskog Beo šoping centra u beogradskom Učiteljskom naselju, ritejl parka “Zona” u Vranju.

Završene su “Kula A” kompleksa “Belgrejd skajlajn” u Beogradu, poslovna zgrada “Ušće kula dva” na Novom Beogradu, izgrađene kovid-bolnice u Batajnici i Kruševcu, a uprkos krizi u turizmu otvoreni su akva-park Vrnjačke terme u Vrnjačkoj Banji, hoteli “Mona Plaza” u Beogradu, Hotel “Pupin” u Novom Sadu, hotel “Barkod” u Somboru.

Svojim arhitektonskim kvalitetima pažnju su mi ipak privukli jednostavniji objekti, funkcionalno sadržajni, estetski rafinirani, prilagođeni savremenom trenutku. Nastali su kao plod temeljitosti i namere autora da stilom, funkcionalnošću i arhitektonskim stavom organizuju prostore koji povezuju stanovnike sa okolinom, kontekstom mesta i čuvaju urbani identitet sredine u kojoj se nalaze. Među takvim ostvarenjima izdvajam nekoliko interesantnih.

Uznapredovana pandemija i nužnost dužeg boravka i rada kod kuće doveli su do migracije stanovništva iz prenatrpanih gradova u sela. Prošle godine u Srbiji su oživela vikend naselja, a godinama prazne i zaboravljene kuće izvan gradova ponovo su oživele.

U tim okolnostima nastali su interesantni projekti kuća u prirodi prilagođeni novim zahtevima života i rada stanovnika. U pastoralnom pejzažu Avale, autorski tim X=(T=E=N) projektovao je konceptualni rezidencijalni arhitektonski objekat namenjen luksuznom životu i boravku u prirodi.

Plan kuće razvijen je na površini nosećeg čeličnog rama i sastoji se iz četiri otvorene međusobno povezane prostorne celine – terase. Veliki stakleni panoi na fasadama vizualno produžavaju unutrašnjost izvan prostora same kuće sve do zelenog pobrđa u okolini, povezujući njene stanovnike sa prirodom.

Arhitekta Dejan Todorović sagradio je na Kosmaju kuću za odmor na temeljima prethodne, upotrebom geometrije oblika starog objekta. Novu kuću oblikovao je sofisticiranim umnožavanjem osnovne geometrijske forme trougaone prizme, sa konstruktivnim skeletom načinjenim od kosih čeličnih profila. Arhitekta je realizovao kuću intrigantnog geometrijskog oblika, a upotrebivši drvo kao osnovni materijal prilagodio ju je prirodnom okruženju pobrđa.

Na planu arhitekture poslovnih objekata, posebnu pažnju zaslužuje “Mia Dorćol”, višespratnica visokih estetskih, stilskih i tehničkih karakteristika koju je na beogradskom Dorćolu projektovala arhitektkinja Milka Gnjato. Nastojeći da ostvari novi impuls u postojećem urbanom kontekstu stare industrijske zone, autorka je uspela da realizuje izuzetno vredan objekat koji je zadržao neposrednu vezu sa tradicionalnim istorijskim karakterom prostora. Ovaj arhitektonski koncept biće uzor mnogim budućim.