Fasadna tehnologija je uglavnom vođena kontrolom osunčanosti i osvijetljenosti objekta, pri čemu je ideja maksimizirati prirodno dnevno svjetlo bez odsjaja i prekomjernog dobivanja toplote.

Piše: Slobodan Maldini, arhitekta, pisac, umjetnik i teoretičar arhitekture

Napredak u računarskoj tehnologiji i alternativnim materijalima mijenja način na koji arhitekte razmišljaju o fasadi zgrade. Došlo je do drastičnog pomjeranja tehnike gradnje, sa tradicionalnih zgrada sa debelim zidovima, malim prozorima i ogromnim strehama, do savremenih zgrada sa veličanstvenim staklenim i aluminijskim fasadama. Uz rastuće interesovanje za alternativne materijale i energetski efikasne zgrade, arhitekte sada eksperimentišu sa inovativnim tehnologijama dizajna fasada. Fasadna tehnologija je uglavnom vođena kontrolom osunčanosti i osvijetljenosti objekta, pri čemu je ideja maksimizirati prirodno dnevno svjetlo bez odsjaja i prekomjernog dobivanja toplote.

Kinetička fasada je dinamična i ili je programirana na način da može automatski da reaguje na klimatske faktore. Zanimljiv primer je rad arhitekte Doris Kim Sung koja predlaže da omotač zgrade bude sličan ljudskoj koži. Ona eksperimentiše sa pametnim termičkim bio-metalom koji dinamički reaguje na promjenu temperature. Radi se o tehnologiji izrade laminirane fasade koja se sastoji iz dva različita metala sa različitim koeficijentima ekspanzije. Kada se zagrije, jedna strana se širi brže od druge i stoga rezultira uvijanjem. Tip površinskog uzorka i oblika će odrediti kako se metal kreće, uvija, sjenči i ventilira.

Elegant Embellishments sa sjedištem u Berlinu, razvili su inovativni i dekorativni fasadni modul pod nazivom „prosolve 370e“ sastavljen od čelika i plastike koji efikasno smanjuje zagađenje vazduha (NOx, VOCs, SO2). Ovi moduli su obloženi veoma tankim slojem titanijum dioksida (TiO2), tehnologijom koja pretvara finu prašinu u druga hemijska jedinjenja i aktivira se na dnevnom svijetlu. Fasada od 2.500 kvadratnih metara postavljena je na vanjski zid bolnice „Manuel Gea Gonzales“ u Meksiko Sitiju. Uz fasade zgrada, može se postaviti i u blizini saobraćajnica i parkinga.

Samoregulišući fasadni sistem koji je razvila njujorška firma Decker Yeadon kontroliše klimu u zgradi automatski reagujući na uslove životne sredine. Fasada nalik labirintu je napravljena od dielektričnog materijala koji je obložen srebrnim elektrodama. Ovaj srebrni sloj reflektuje svjetlost i distribuira električni naboj po materijalu izazivajući njegovo savijanje, što zauzvrat kontroliše količinu sunčeve toplote. Prednost ovog sistema je što troši veoma malo energije za deformisanje.

ETFE (etilen tetrafluoroetilen) kao materijal je prvi put privukao pažnju kada je upotrebljen za fasadu „Vodene kocke“ za Olimpijske igre u Pekingu 2008. Od tada se široko koristi u mnogim arhitektonskim projektima. ETFE je termički efikasan kao dvostruko staklo i njegov nizak koeficijent trenja sprečava taloženje čestica prašine na površini, smanjujući potrebu za održavanjem. Za razliku od PVC-a, lako se reciklira, dugotrajan je i ima dobre performanse u slučaju prirodnih katastrofa i u ekstremnim klimatskim uslovima.

Projekat InDeWaG ( Industrial Developments of Water Flow Glazing Systems) koristi tehnologiju stvaranja vodenog protoka unutar staklene fasade (VFG) i izgradio je demonstracioni paviljon sa fasadama koje se sastoje od VFG elemenata. To je staklena kutija dimenzija 7,24m sa 7,24m sa VFG modulima na istočnoj, zapadnoj i južnoj fasadi, dok su krov, pod i sjeverna fasada neprozirni i dobro izolovani. Koristi cirkulišuću vodu u komori između staklenih ploča da uhvati sunčevo zračenje i transportuje proizvedenu toplotu kroz sistem cevi u svrhe kao što su grijanje, prethodno zagrijvanje, topla voda za domaćinstvo, skladištenje ili odvođenje viška toplote.

Napredak u tehnologiji i proizvodnim tehnikama povećao je mogućnost i dostupnost novih vrsta materijala za upotrebu u arhitekturi. Plastika ojačana staklenim vlaknima (GFRP, glass fiber reinforced plastic) i beton ojačan staklenim vlaknima (GFRC, glass fiber reinforced concrete) se sada sve više koriste kao lagani materijal za oblaganje mnogih zgrada. Njegova sposobnost izrade u bilo kojoj veličini, obliku i profilu sa dobrom izdržljivošću i otpornošću na vatru čini ga idealnim materijalom. Jedan takav klasičan primer je Heidar Aliiev Centre, Baku, koji je projektovao arhitektonski biro Zaha Hadid Architects.