U srži cjelokupnog haosa arhitekture, leži jedna smirena forma, koja se uvijek bazira na geometrijskom obliku/tijelu tačno određene definicije

U nastavku razgovaramo sa Nikolom Radovićem, mladim arhitektom iz Podgorice, koji se trenutno nalazi na čelu tima arhitektonskog ureda NRA ATELIER. Uz posvećenost i iskustvo, NRA Atelier teži da dizajnira estetski ugodna, funkcionalna i održiva okruženja koja poboljšavaju iskustva ljudi. O aktuelnim projektima, životnom pozivu stvaranja prostora, i koncepciji rada jednog arhitektonskog ureda čitajte u nastavku:

BIOGRAFIJA – NIKOLA RADOVIĆ

Nikola Radović je rođen 10.05.1988. godine u Podgorici. Diplomirao je na Arhitektonskom fakultetu u Podgorici 2012. godine. Kao projektant je aktivan još od studentskih dana. Sa timom, izuzetno je prisutan na lokalnim i međunarodnim arhitektonskim konkursima. Osvojio je nekoliko prvih nagrada, a posljednju decembra 2020. godine za idejno arhitektonsko rješenje Dnevnog boravka za stara lica u Golubovcima, Opština Podgorica. 2016. godine osniva sopstvenu arhitektonsku firmu pod nazivom „NRA Atelier“ u Podgorici.

“NRA ATELIER” D.O.O. – PODGORICA

NRA Atelier je kompanija koja se bavi arhitektonskim projektovanjem i projektovanjem enterijera, projektantskim nadzorom, konsaltingom i projekt menadžmentom.

Sjedište kompanije se nalazi u Podgorici, Crna Gora.

Kompaniju su osnovali Nikola Radović i Sonja Milićević 2016. godine.

Tokom svog djelovanja do danas, kompanija je bila angažovana na brojnim kapitalnim projektima na teritoriji Crne Gore, ostvarujući uspješnu saradnju sa lokalnim i međunarodnim klijentima.

Sa upravljačkom strukturom koja je tročlana: Nikola Radović (izvršni direktor), Sonja Milićević (direktor sektora za poslovni razvoj) i Novica Marković (tehnički direktor) i timom od pet arhitekata, cilj kompanije je da, drugačijim konceptualnim pristupom, utiče na širenje i implementaciju ideje o održivoj arhitekturi na teritoriji Crne Gore, uz upotrebu savremenih tehnologija i materijala.

Oni su  mlada, buntovna i kreativna sila koja ima za cilj da ostavi svoj trag u prostoru.

M-kadrat: Zašto arhitektura kao životni poziv? Šta biste istakli da Vas je posebno vezalo za ovu branšu?

Nikola: Od malena sam znao da će arhitektura biti moj životni put. Od momenta kada sam saznao „šta arhitekte rade“, što se desilo u krakom periodu od nepunih 5 godina, znao sam da ću jednog dana i ja to raditi. Kod arhitekture me najviše privlači konstantna igra na granici između funkcionalnog i umjetničkog, reda i haosa. To znači da se pravila moraju poštovati, ali se mogu i kriviti, ispravljati, prekrajati i oblikovati na način da dovedu do željenog rezultata. Sa druge strane, postoje momenti u kojima kompromis jednostavno nije moguć. Djeluje kao da se nalazimo u stalnoj borbi sa silama koje neumoljivo vladaju planetom, konstantno prkosimo zakonima fizike, a onda odnesemo pobjedu i nekako se pomirimo sa prirodom: prihvati nas, kao ludake kakvi, uistinu, i jesmo.

M-kadrat: Na koje projekte ste posebno ponosni, a koji su realizovani ili su trenutno u procesu realizacije?

Nikola: Ponosan sam na sve naše projekte, male i velike. Moram naglasiti da mi je posebno drago što, bez obzira na količinu posla u datom momentu, uspijevamo posvetiti istu pažnju svakom projektu pojedinačno. Trudimo se da postavimo standard u pogledu nivoa detaljnosti tehničke razrade idejnog rješenja i glavnog projekta, u cilju pružanja što veće količine informacija izvođaču na gradilištu. Ipak, krajnji cilj je podizanje ljestvice u pogledu tehničke obrade na svakom sljedećem projektu, odnosno poboljšanje organizacije rada na projektu i povećanje stope efektivnosti.

U ovom slučaju, izdvojio bio projekat turističko-stambenog objekta „Vento di Mare“, lokacija: Tivat, Crna Gora, koji je trenutno u procesu realizacije. Takođe, ekskluzivna vila „La Petite Maison“, lokacija: Krašići, Opština Tivat, porodična kuća „Willow Barn“, lokacija: Opština Danilovgrad, Crna Gora, čija realizacija treba da počne i objekat ekskluzivne vile „2 CUBES“, lokacija: Opština Danilovgrad, Crna Gora, čija je realizacija u procesu pregovora. I na kraju, posebno smo ponosni što smo dio društveno-korisne inicijative „Mikro 020“ na području Glavnog grada Podgorica, pod pokroviteljstvom Saveza arhitekata Crne Gore,  u okviru kojeg smo osmislili idejno rješenje uređenja dvorišta O.Š. „Savo Pejanović“, što će, takođe, uskoro ući u proces realizacije.

M-kadrat: Kako Vaš ured vidite u budućnosti?

Nikola: „NRA Atelier“ posmatram kao živi organizam. Smatram da se nalazimo u stanju konstantnog razvoja i rasta, kako u pogledu kapaciteta, tako i vrste projekata na kojima smo angažovani.

U cilju kontrolisanja brzine rasta, na godišnjem nivou pravimo business development planove koji, pored finansijskog dijela, sadrže i planove vezane za proširenje kapaciteta kompanije kako u pogledu ljudstva, tako i u pogledu poboljšanja kvaliteta opreme, ulaganja u softvere, stručno usavršavanje, arhitekturom inspirisana putovanja, itd.

Iako je budućnost krajnje neizvjesna, pogotovo imajući u vidu „novu normalnost“ u kojoj živimo malo duže od godinu dana, usudiću se da kažem da u budućnosti vidim kompaniju srednje veličine, sa kancelarijama na nekoliko lokacija u Crnoj Gori. Planiramo proširenje projektne aktivnosti i van granica Crne Gore, kao i proširenje pretežne djelatnosti kompanije na druge oblasti, srodne arhitekturi.

M-kadrat: S obzirom na zavidan portofolio, planirate li širiti ideje i vizije na mlađe generacije u obliku edukacije, online predavanja i slično?

Nikola: Već neko vrijeme razvijamo strategiju o sprovođenju online edukacije koja bi se bavila projektovanjem na nivou glavnog projekta arhitekture i usklađivanjem istog sa projektima drugih faza. Smatramo da za obrađivanjem ove teme postoji velika potreba, s obzirom na to da na fakultetima navedena problematika obično nije dio redovnog kurikuluma, što najčešće dovodi do toga da se kandidati za pripravničke pozicije po prvi put susreću sa određenom terminologijom koja bi, makar na nivou definicije, trebalo da im bude poznata.

Dio strategije koja je još uvijek u povoju čine i brojne druge teme, poput predavanja o savremenim materijalima koji se najbolje „slažu“ sa pojedinim podnebljima na osnovu njihovih geografskih pozicija i klimatskih karakteristika, digitalnom usavršavanju, itd.

M-kadrat: Na Vašim objektima upečatljiv je stil ravnih kontura koje imaju interakciju jedna sa drugom, koje materijale biste istakli kao preferenciju u takvim kreacijama, i šta najčešće upotrebljavate?

Nikola: U pogledu materijalizacije, preferiramo lokalne, prirodne materijale.

S obzirom na to da pretežno projektujemo na lokacijama koje se nalaze na crnogorskom primorju, najviše upotrebljavamo lokalni kamen različitih obrada, u kombinaciji sa bavalitom. Sučeljavanje ili interakcija različitih kontura ponekad traži i konflikt, pa nam nije strano ni eksperimentisanje sa aluminijumom na fasadi u različitim bojama, kortenom i drugim „metal-based“ materijalima. Moderna arhitektura zahtijeva primjenu stakla, pri čemu se, u zavisnosti od vrste projekta, želja i odobrenja Investitora, najčešće odlučujemo za velike površine pokrivene troslojnim staklom koje posjeduje određene toplotne i druge osobine. Cilj je omogućiti što veći prodor prirodne svjetlosti u dati prostor.

M-kadrat: Digitalizacija u Arhitekturi, prednost ili nužna potreba?

Nikola: Ipak, skiciranje/slobodno-ručno prikazivanje prostora tokom procesa razvoja ideje i dalje ima svoje čari, pa se tome i sam često nostalgično vraćam.

Međutim, digitalizacija je potreba, nužnost i prednost – jednom riječju, realnost. Život u 21. vijeku sam po sebi nosi predznak „digitalnog“ , što se naročito pokazalo kao korisno u periodu pandemije koronavirusa.

U oblasti arhitekture, digitalizacija je, po mom mišljenju, dovela isključivo do inovacije i poboljšanja postojećih, odnosno otkrivanja novih sistema rada na projektima. Pored očiglednog olakšanja procesa projektovanja, digitalizacija je direktno uticala na poboljšanje nivoa preciznosti i tačnosti pri izradi tehničkih rješenja i ubrzanje procesa rada na samim projektima. Mogućnosti povezivanja sa kolegama i/ili klijentima širom svijeta, uvođenje rada u BIM softverskom rješenju koje je omogućilo uvezanost svih faza koje rade na istom projektu i raspolaganje informacijama u realnom vremenu na istom mjestu, bez potrebe sastajanja licem u lice, proces 3D modelovanja i renderovanja kako bi klijenti mogli biti upoznati sa realnim prikazom (fotografijom) njihovog budućeg objekta ili unutrašnjeg prostora, samo su neki od „poklona“ procesa digitalizacije oblasti arhitekture.

M-kadrat: Šta biste mogli reći o vlastitim saradnicima, kako sklapate poslove sa fazerima na projektu, i kako iste koordinišete?

Nikola: NRA tim čine mladi, entuzijastični i ambiciozni ljudi. U međusobnim odnosima, pogledi na arhitekturu, stilske preference i konstruktivan sukob mišljenja, predstavljaju najmanji zajednički sadržalac. Ono što nas pokreće jeste želja da ostavimo svoj trag u prostoru. To nije samo fraza, s obzirom na to da je dinamika našeg rada usmjerena ka ostvarenju jednog cilja: implementaciji drugačijeg arhitektonskog pristupa po kojem će Crna Gora biti prepoznata ne samo od strane stručne zajednice, već i od strane laika – posmatrača – naših najvažnijih i najboljih kritičara.

Glavni projekat, tokom čije izrade se i javlja potreba za koordinacijom i usaglašavanjem faza, u praksi naše firme, predstavlja kompleksan proces osmišljavanja sveukupnog funkcionisanja objekta ili objekata. Naime, mi ne zapošljavamo inženjere drugih struka/disciplina u okviru naše firme, već angažujemo/okupljamo tim spoljnih inženjera koji, zajedno sa arhitektonskim timom, čine jednu funkcionalnu cjelinu. Sa većinom naših saradnika imamo dugogodišnju i veoma uspješnu saradnju, tako da koordinacija u smislu konstantne supervizije nad njihovim radom nije neophodna; bazira se na međusobnom povjerenju. Ono što bi se moglo nazvati „normalnom“ koordinacijom jeste organizovanje sastanaka na nedjeljnom nivou, kao i konstantna komunikacija između našeg tima i spoljnih inženjera – fazera.

M-kadrat: Koga biste istakli kao uzor na svjetskoj sceni arhitekture?

Nikola: Danijela Libeskind-a (Studio Libeskind) i Bjarke Ingels-a (BIG studio).

Dekonstruktivizam, pokret čija se ideologija ogleda u „demontiranju arhitekture“ predstavlja odstupanje od pravila, anarhiju, pank rok. Međutim, ono što je najzanimljivije u prevazilaženju granica konvencionalnog jeste činjenica da, u srži cjelokupnog haosa, leži jedna smirena forma, koja se uvijek bazira na geometrijskom obliku/tijelu tačno određene definicije. Posmatrano iz tog ugla, dekonstruisati objekat znači ogoliti ga – svesti ga na njegovu suštinu, esenciju njegovog postojanja, a onda ga prekriti sa svih strana, zaštititi i, na neki način, sakriti. Funkcija objekta nije dovedena u pitanje: unutrašnjost može upodobiti različite sadržaje, ali istovremeno, forma ne mora pratiti funkciju i forma ne mora biti čista, jasna, određena. Hrabrost u borbi protiv konvencionalnog, izuzetak od pravila o jasnim ivicama, igra sa vizualima, raznovrsje materijala – dekonstruktivizam.

Sa druge strane, BIG nema jasno određen stil i pripadnost davno ustanovljenoj arhitektonskoj baštini. To predstavlja drugačiju vrstu bunta koja, takođe, može (a već i jeste!) dovesti do zanimljivih, drugačijih i kreativnih arhitektonskih rješenja. Istovremeno, Bjarke je definitivno inovator modernog doba: uspio je dokazati da savremeni trenutak iziskuje upotrebu savremenih alata i metoda za postizanje internacionalnog uspjeha – napravio je brend baziran isključivo na njegovoj ličnosti koji neumorno i krajnje agresivno promoviše putem socijalnih mreža. Međutim, ako uzmemo u obzir premisu da je rad jednog arhitekte direktno vezan za njegovu ličnost, promocija samog sebe predstavlja i promociju njegovog rada, zar ne?

M-kadrat: Koliko je menadžerska sposobnost bitna u samoj arhitekturi?

Nikola: Moglo bi se reći da je menadžerska sposobnost jedna od najvažnijih sposobnosti u životu uopšte. Nezavisno od profesije kojom se pojedinac bavi, osnovati i biti na čelu jedne firme je poseban „zanat“ koji se mora ispeći da bi bavljenje suštinom konkretne profesije moglo da dođe na red. Razliku između pojmova „potencijalni klijent“ i „klijent“ pravi upravo postojanje, odnosno nedostatak menadžerske sposobnosti. Nažalost, pojam „menadžer“ je već duže vrijeme predmet jedne generalizacije koja ima (isključivo!) pežorativni karakter. Doduše, imajući u vidu činjenicu da većina ljudi sa našeg podneblja lako potpada pod razne uticaje „modnih trendova“, pa čak i kada je izbor zanimanja u pitanju, ne čudi činjenica da je, i na tom polju, hiperprodukcija kadrova učinila svoje i izazvala opšte nepovjerenje u stručnost nosilaca „menadžerskih“ zvanja. Sa našeg stanovišta i iz dosadašnjeg iskustva, menadžerska sposobnost u arhitekturi nije samo bitna, već krajnje neophodna. Umijeće organizacije vremena sa ciljem postizanja najvišeg mogućeg nivoa produktivnosti i vještina brzog zaključivanja, rješavanja problema na licu mjesta i moć pregovaranja/ubjeđivanja je, uz simultano usavršavanje i napredovanje u praksi,  vrhunac razvoja profesionalne ličnosti jednog arhitekte.

M-kadrat: Da li imate neku poruku za naše čitaoce?

Nikola: Da. Kritička misao.

Post-komunistički, tranzicioni period u kojem živimo nije u potpunosti blagonaklon prema modernom arhitektonskom izrazu. Može se reći da naš prostor okupira jedna „papazjanija stilova“ koja negativno utiče na poimanje lijepog. Ni funkcionalnost tako izvedenog prostora nije na zavidnom nivou, što znači da, prilikom izvođenja, estetika nije preuzela primat u odnosu na funkcionalnost i obrnuto. „Devastacija“ je, možda, prejaka riječ, ali za pojedine ćoškove balkanskog graditeljstva i nadri-graditeljstva – jedina ispravna.

Potrebno je uputiti kritičku misao. Nije važno da li ta misao dolazi iz stručnih i studentskih krugova ili korisnika prostora čiji se glas mora najviše čuti. Koristiti socijalne mreže, iznijeti nezadovoljstvo određenim urbanističkim rješenjima (naročito u gradovima, koji se polako „guše“ u betonskim alejama), uputiti prijedloge, pokazati interesovanje, otvoriti konstruktivne debate, tražiti javne rasprave i biti upoznat sa radom državnih i opštinskih organa na ovom polju.

Sa moralne strane, prihvatiti tuđe mišljenje, otpisati sujetu i opštu indiferentnost pretvoriti u aktivizam. Ovo je naš prostor, a njegovo uljepšavanje i upodobljavanje našim stvarnim potrebama može samo poboljšati kvalitet naših života i jedino zajedničkim snagama možemo uticati na to da obiluje arhitektonskim obilježjima na koja konačno, kao jedan kolektivitet, možemo biti ponosni.